‘Uydu nedir?’ denince akla ilk olarak televizyon, uydu alıcısı, internet gelmektedir. Ancak uydu kavramı sadece bunlarla sınırlı değildir. İnsanoğlunun teknoloji ve uzayla tanışması sonucunda bu terimler ortaya çıkmıştır. Ancak en basit haliyle kısacası uydu bir nesnenin etrafında dönen nesnedir. Uydular doğal ve yapay uydu olmak üzere iki gruba ayrılır. Kendi içlerinde çeşitleri, görevleri ve özellikleri birbirinden ayrıdır.
İnsanlığın 20. yüzyıllarda teknolojide yaşadığı büyük atılımlar yeni araçları, cihazları ve terimleri hayatımıza sokmuştur. Uzaya gönderilen cihazlar, uzay keşifleri ile insanlık başka bir boyuta taşınmıştır. Dünyayı daha iyi keşfetmek, olası felaketleri engellemek, insan yaşamını kolaylaştırmak adına binlerce insan yapımı uydu uzaya fırlatılmıştır.
Uydu Nedir?
Uydunun kelime anlamına bakıldığında uzay tabanlı bir nesnenin etrafında döndüğü daha büyük nesnedir. Ancak uydu kavramı tam anlamıyla bu değildir. Uydular iki gruba ayrılır. Bunlar doğal uydular ve yapay uydulardır. Örnek verilecek olursa dünyanın yörüngesinde dolanan ay gezegenimizin bir doğal uydusudur. Yapay uydular insan yapımı cihazlardır. Mühendisler tarafından yapımı aylar belki de yıllarca süren cihazlardır. Dünyayı ve uzayı daha iyi keşfedebilmek, iletişim ve haberleşme kanallarını en iyi şekilde kullanmak için insanoğlu uzaya yapay uydular yollamıştır. Günümüzde yapay uydular sayesinde iletişim, haberleşme sağlanır. TV’lerde yapılan yayınlar uydudan alınan verilerle yapılır. Hava uyduları sayesinde hava olayları tahmin edilirken günümüzde sıklıkla kullandığımız cep telefonlarının konum özelliği yine uydular tarafından desteklenmektedir. Bu sebeple uyduların insan ve doğa yaşamında önemi oldukça büyüktür.
Uydu Ne İşe Yarar?
Uyduların kullanıldığı birden çok alan vardır. Her birinin görevi ve özellikleri birbirinden farklıdır. Uydular insan yaşamını kolaylaştırır. Meteorologların hava durumunu tahmin etmelerine ve kasırgaları takip etmelerine yardımcı olurken biryandan da gezegenin fotoğraflarını çeken uydular vardır. Günümüzde hava tahminleri bu şekilde yapılır. Bazıları diğer gezegenlerin, güneşin veya uzak galaksilerin fotoğraflarını çeker. Bu resimler, bilim adamlarının güneş sistemini ve evreni daha iyi anlamalarına yardımcı olur. Dünya çapında TV sinyalleri ve telefon görüşmeleri yapmak gibi esas olarak iletişim için kullanılan uydular vardır. Uydu alıcı cihazları sayesinde TV izlenebilirken telefon aracılığı ile dünyanın her yerinden görüşmeler yapılabilir. Bunların dışında yönümüzü bulmaya yardımcı olacak navigasyon uyduları da bulunur. GPS alıcınız varsa, bu uydular tam konumunuzu belirlemenize yardımcı olabilir. Gitmek istediğiniz adrese zorlanmadan sizi yönlendirir.
Uyduların Görevleri Nelerdir?
Uydular, iletişim, , astronomi, gözetleme gibi pek çok şey için kullanılır. Birçok bilim insanının dünyanın herhangi bir yerindeki her türlü nesne hakkında algısal bir görüş elde etmesine yardımcı olurlar. Uydular net bir uzay görüşüne sahiptir. Yaptıkları iş ve donanımlarına göre değişiklik gösteren uyduların birden çok görevi vardır. Çok fazla veri toplayan uydular dünya çapında TV ve telefon sinyalleri gibi iletişim için kullanılabilir. Dünyayı çevreleyen uydular sayesinde hava koşulları, tahminleri ve dünyanın iklim durumu öğrenilebilir. Uydular, uzak bölgelerde yaşanan acil durumlar için hayat kurtarıcı olabilir. Uydular sayesinde acil durum bölgesine konum özelliği ile yönlendirme yapılabilir. Ancak uyduların temel görevleri arasında iletişim, fotoğraf, görüntüleme, bilimsel araştırma navigasyon yer alır.
Uydu Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir?
Doğal ve insan yapımı olmak üzere iki farklı uydu türü vardır. Bunlara doğal uydu ve yapay uydu denir. Yapay uydulara dünya ve ay örnek verilebilir. Yapay uydular, uzaya fırlatılan ve uzayda bir cismin etrafında dönen makinelerdir. Uzaya fırlatılan bu uydular farklı işlevleri yerine getirir. Her uydu aynı temel parçalardan bazılarına sahiptir. Yapısı, elektrik üretmek için güneş panelleri, ısı kontrol sistemleri, uyduların nasıl çalıştıklarını kontrol etmek için bilgisayar sistemi, dünyadaki yer istasyonlarına VE diğer uydulara veri gönderip alabilmek için iletişim sistemleri vardır.
Doğal uydu, bir gezegenin veya kendisinden daha büyük başka bir cismin yörüngesinde dönen ve insan yapımı olmayan bir nesnedir. Bu tür nesnelere genellikle uydu denir. Güneş sisteminde 240 bilinen uydu vardır. Doğal uyduların en bilinen örneği ay ve dünyadır. Dünyanın etrafında dönen ay dünyanın bir uydusudur.
İnsan yapımı olan yapay uydular farklı işlevleri yerine getirmek için uzaya fırlatılır. Mühendisler tarafından tasarlanan yapay uyduların yapımı aylar hatta bazen yıllarca sürer. Uyduların, fırlatmaya ve uzayın zorlu ortamına dayanabileceğinden emin olmak için birçok testten geçmesi gerekir. Uydular tipik olarak bir roket kullanılarak yörüngeye fırlatılır. Farklı yüksekliklerde konumlandırılırlar ve farklı hızlarda dünya çevresinde farklı yollarda dolaşırlar. Yörüngeye girdikten sonra Dünyanın yerçekimi, uydunun doğrudan uzaya doğru bir yol izlemesini engeller. Bu cihazlarda genellikle veri gönderip almalarını sağlayan bir anten bulunur. Ayrıca bir güç kaynağına, tipik olarak bir pil veya güneş enerjisi panellerine sahiptirler. Uyduların donanımları amacına bağlıdır. Kameraları, teleskopları veya sensörleri olabilir.
Radyo telekomünikasyon sinyallerini bir cihaz aracılığıyla ileten ve yükselten yapay bir uydudur. Dünya üzerindeki farklı konumlardaki bir kaynak verici ile bir alıcı arasında bir iletişim kanalı oluşturur. Haberleşme uyduları televizyon, telefon, radyo, internet ve askeri uygulamalar için kullanılır. Bu uydular durağan yörüngededir, gökyüzünde aynı noktada sabit görünür. Bu nedenle yer istasyonlarının uydu çanak antenleri kalıcı olarak o noktaya yönlendirilebilir ve uyduyu izlemek için hareket etmesi gerekmez.
Astronomik uydular, uzak gezegenlerin, galaksilerin ve diğer uzay nesnelerinin gözlemlenmesi için kullanılan uydulardır. Yıldız haritaları, kara delikler ve kuasarlar gibi gizemli gök cisimlerini, güneş sistemindeki gezegenlerin fotoğraflarını çekmek ve farklı gezegen yüzeylerinin haritalarını çizmek için kullanılabilir.
Gözlem uyduları, sahip oldukları yörünge tipine, taşıdıkları yüke ve görüntüleme araçları açısından sensörlerin uzaysal çözünürlüğüne, spektral özelliklerine ve tarama genişliğine göre değişir. Dünyayı gözlemleyen bu uydular harita, yeryüzü şekilleri, kasırga, deprem ve orman yangını gibi çevresel etkileri izlemek amacıyla kullanılırlar.
Hava uyduları dünyanın hava durumunu ve iklimini izlemek için kullanılır. Fırtına ve diğer bulut hareketini tespit etmek için kullanılsa da, şehir ışıkları, yangınlar, kirliliğin etkileri, kum ve toz fırtınaları, kar örtüsü, buz haritalama gibi diğer hava olaylarını da gözlemler.
Seyir uyduları, sinyaller yardımıyla gemilerin, araçların, uçakların ve mobil cihazların yerini tespit etmek için kullanılır. Radyo sinyalleri aracılığı ile konumlar tespit edilir. Konumların enlem ve boylamları en hassas ve net şekilde navigasyon uyduları sayesinde bulunur.
Biyouydular, bitkileri veya hayvanları uzayda taşımak için tasarlanmış yapay bir uydudur. Bir gök cismi etrafında yörüngedeyken uzayın biyolojik madde üzerindeki etkilerini araştırmak için kullanılırlar.
Keşif uyduları askeri istihbarat için kullanılır. Nükleer patlama algılama, gözlem, erken füze uyarısı, elektronik keşif ve radar görüntüleme imkanı sağlarlar.